Mężczyźni w poszukiwaniu siebie

Dwa lata przed rozpoczęciem terapii zmarł mu na raka ojciec. Kobieta, z którą zamierzał się związać, oświadczyła mu niedawno, że nie jest już dłużej zainteresowana kontynuowaniem ich związku.

Śmierć ojca sprawiła, że znalazł się na skraju załamania. Odejście kobiety, z którą planował wspólne życie, złamało mu serce. Praca nie stanowiła już dla niego żadnego oparcia. Tak wyglądało życie Charliego, mężczyzny w średnim wieku. Jego terapia trwała kilka lat. Książka "W poszukiwaniu duszy" amerykańskiego psychologa i psychoterapeuty Paula K. Fehrenbacha nie jest jednak ani szczegółowym opisem, ani analityczną rekonstrukcją tej terapii. Nie uczy, jak stać się "człowiekiem sukcesu" ani nawet "lepszą osobą". Jej tematem jest psychiczny i duchowy rozwój mężczyzn. Zajmuje się kwestiami, które - jak twierdzi jej autor - dotyczą samej istoty męskości. Mówi więc, jak odnaleźć i podtrzymać energię życiową i poczucie sensu życia, gdy dojrzewamy w świecie pełnym zgiełku. Jakie role powinni pełnić mężczyźni w rodzinach (jak również w większej wspólnocie), aby przyczynić się do dobrobytu innych, nie tracąc zarazem z oczu własnego rozwoju.

"Kryzys połowy życia" nie jest zjawiskiem nowym i wiele już o nim napisano. Sam termin stał się popularnym zwrotem używanym do opisania wszelkiego rodzaju zamętu doświadczanego w tym okresie życia. Zdaniem amerykańskiego psychologa "to błędne utożsamienie przemiany z kryzysem powoduje zamieszanie, ponieważ skłania niektórych mężczyzn do umniejszania wagi swoich rzeczywistych doświadczeń, bowiem nie wszystkie z nich są na tyle dramatyczne, aby dać się zakwalifikować jako »kryzys«. Inni z kolei mylnie zakładają, że jakieś decydujące zdarzenie, które miało miejsce w tym okresie, musi być osobistym kryzysem połowy życia po prostu dlatego, że nastąpiło w tym czasie".

Fehrenbach koryguje te skojarzenia, pokazując, że kryzys sam w sobie nie jest tożsamy z procesem rozwojowym zachodzącym w wieku średnim, lecz zazwyczaj stanowi jego zwiastun. Przemiany połowy życia są procesem wewnętrznym i wiążą się z rozpoznaniem ograniczeń tego, co można jeszcze w życiu osiągnąć, oraz z osobistą świadomością śmierci. Prowadzą do pytań o sens i cel czasu, jaki pozostał. Ten typ "bilansu życia" prowadzi do odkrycia w sobie "duszy", "prawdziwego ja", "centrum". Zdaniem autora nie jest to jedynie proces psychologiczny.

By zilustrować tę tezę, Fehrenbach drugim bohaterem swojej książki czyni św. Augustyna, który w wieku 43 lat napisał "Wyznania" - jedną z pierwszych autobiografii w literaturze światowej. Pisał ją, odczuwając żal z powodu bolesnych strat, których doświadczył w życiu osobistym, i pragnąc uporządkować plany na przyszłość. Jak twierdzi Fehrenbach, "konkretne zagadnienia, które poruszał, jak również sposób, w jaki do nich podchodził, były zgodne ze wzorami, które współcześni psychologowie odnosiliby do przemian połowy życia. Augustyn odkrył, że jest to szansa na spotkanie z własną duszą".

Przemiany w życiu tych dwóch tak różnych, oddalonych od siebie geograficznie i czasowo mężczyzn, Fehrenbach "spina" teorią rozwojową Erika Eriksona, wprowadzając do niej interesujące uzupełnienia pochodzące od jego najbliższych uczniów i wynikające z własnego, ponad trzydziestoletniego doświadczenia terapeutycznego. Dla opisania rozwoju autorefleksji prowadzącej do odkrycia "duszy" czy "centrum" będącego bogatym źródłem kierownictwa i odnowy życia, wykorzystuje model rozwoju samoświadomości oparty na ideach rozwiniętych przez Carla Rogersa. W rezultacie otrzymujemy książkę, która przedstawia rozwój mężczyzn w oparciu o tezę, że prawidłowy rozwój psychiczny i rozwój duchowy wspierają się wzajemnie, nie są zaś antytezami. Pokazuje, jak zidentyfikować "głos duszy" i jak podążać za nim, gdy przejawia się on w różnych kontekstach w toku całego życia.

Paul K. Fehrenbach, W poszukiwaniu duszy. Związek pomiędzy duchową a psychologiczną dojrzałością, przeł. Andrzej Wojtasik, Kraków 2008, Wydawnictwo WAM. Książka zdobyła pierwszą nagrodę Catholic Press Association USA i Kanady w kategorii debiutu autorskiego za rok 2007.