Kościół jak strażak

Atmosfera jak za komuny – powiedziała szeptem siedząca obok Ola Klich, szefowa „Magazynu Świątecznego Gazety Wyborczej”, gdy debata miała się za moment rozpocząć. Rzeczywiście, nietrudno dostrzec analogię do słynnych debat o Polsce, organizowanych przez Kościół w czasach PRL-u z ludźmi, których nie pytano o przynależność kościelną.

Do debaty „Kościół, świat, dialog” w ramach tegorocznego Dziedzińca Dialogu, organizowanego przez kard. Kazimierza Nycza wraz z Papieską Radą ds. Kultury, zaproszono panelistów, których razem trudno zobaczyć przy jednym stole, a już na pewno nie na terenie kościelnym: naczelnego „Gazety Wyborczej” Adama Michnika, prof. Wiktora Osiatyńskiego, który niedawno proponował dyskusję nad wypowiedzeniem konkordatu, prawicowego posła do europarlamentu Marka Jurka oraz szefową CBOS prof. Mirosławę Grabowską. W debacie uczestniczył także jej współorganizator – prefekt

Papieskiej Rady ds. Kultury kard. Gianfranco Ravasi. I tłum słuchaczy, niemieszczący się w sali Domu Arcybiskupów Warszawskich: liczna grupa stołecznych księży – w tym ks. Andrzej Luter, prowincjał augustianów ks. Wiesław Dawidowski, ale także naczelny „Gościa Niedzielnego” ks. Marek Gancarczyk; klerycy warszawskiego seminarium, ale także świeccy, m.in. Maja Komorowska i Andrzej Wielowieyski i silna reprezentacja mediów, w tym dziennikarzy „Gazety Wyborczej”. Z hierarchów pojawił się biskup Piotr Jarecki i oczywiście gospodarz – kard. Kazimierz Nycz.

Atmosfera podniecenia i niepewności najwyraźniej udzieliła się także ekipie telewizji TVP Kultura, która transmitowała na żywo pierwszą godzinę dyskusji, gdyż prowadząca debatę Katarzyna Janowska, dyrektor tego publicznego kanału telewizyjnego, dwukrotnie musiała rozpoczynać dyskusję.

Trudno się dziwić – w ostatnim ćwierćwieczu nie byłoby łatwo wskazać przykład podobnego spotkania. A jak się okazuje, niewiele brakowało, a mogłoby do niego nie dojść. – Wiem, że były naciski ze strony polskich hierarchów na odwołanie debaty z powodu listu Adama Michnika i Jarosława Mikołajewskiego do papieża Franciszka w sprawie ks. Lemańskiego. Fakt, że kardynałowie Ravasi i Nycz się nie ugięli, pokazuje dużą ich determinację w dążeniu do dialogu – mówi „Tygodnikowi” ks. Alfred Wierzbicki, pytany o wrażenia z debaty.

Zresztą Adam Michnik zachował się fair i nie pytał publicznie kard. Ravasiego o ks. Lemańskiego, który zresztą był obecny na sali. (Zapytany o jego obecność rzecznik archidiecezji warszawskiej odpowiedział, że organizatorzy nie mieli nic przeciwko temu. – Każdy ksiądz mógł przyjść na Dziedziniec Dialogu – powiedział „Tygodnikowi” ks. Przemysław Śliwiński.)

Co przyniosła debata? Przede wszystkim starcie Michnika z Jurkiem. Naczelny „GW” oburzał się atakami katolików na prezydenta Komorowskiego (przezywanego „Komoruski”); Jurek oskarżał środowisko „Gazety” o sprowadzanie ocen moralnych (np. dotyczących homoseksualizmu) do fobii.

– Zwykle tak jest, że gdy zaczynamy rozmawiać po długim okresie braku rozmowy, to zaczyna się od wypowiedzenia wzajemnych bólów i pretensji – komentuje ks. Wierzbicki. – Pamiętam, że dialog katolicko-żydowski dwadzieścia lat temu także zaczął się od pretensji, ale z czasem odnaleziona została właściwa droga. Dialog między wierzącymi a niewierzącymi w Polsce jest w podobnym miejscu. Uwrażliwiałbym, aby go nie gasić. Na początku zwykle pojawiają się rozczarowania. Kard. Nyczowi należy się chwała za wytrwałość.

Można się spierać, czy Kościół potrafił się odnaleźć w nowej rzeczywistości i gdzie popełnia nadal błędy. Fakty jednak mówią za siebie. Przypomniała je prof. Grabowska. W rzeczywistość po 1989 roku wkraczał jako absolutnie niekwestionowany autorytet moralny i cieszył się ogromnym zaufaniem niemal 90 proc. Polaków. Ostatnie badania mówią o 55-procentowym poparciu. Z czegoś to wynika.

Warto się zastanowić, dlaczego jedna wypowiedź nagrodzona została brawami. Dla prof. Osiatyńskiego wzorcem dla Kościoła powinien być strażak i... pszczoła. O Bogu jako o pokornej pszczole w wierszu „Greckie oblicze” pisał Jarosław Iwaszkiewicz. Strażacy natomiast reprezentują władzę, ale używają jej tylko w dobrych celach: – Policjant może władzy nadużyć, ale strażak raczej swoje życie oddaje, broniąc kogoś.

Czy jednak inni biskupi przełamią opór przed publiczną debatą o Kościele? Czy zdobędą się na rezygnację z retoryki ideowej wojny ze światem? Na pewno z uwagą śledzili warszawski Dziedziniec Dialogu. Mógł on jednak utwierdzić ich w przekonaniu, że rozmowa to dla drugiej strony tylko okazja do publicznej połajanki.

– Inni biskupi powinni usłyszeć nie tylko połajanki, ale także na przykład to, co Adam Michnik już po raz kolejny powtórzył: że nie wyobraża sobie Polski bez Kościoła i bez Ewangelii – konstatuje ks. Alfred Wierzbicki. ©℗