Kalendarium I Powstania Śląskiego

11.08.1919

W Bytomiu zbierają się powiatowi komendanci Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska pod kierownictwem Józefa Grzegorzka. Na zebraniu zostaje uchwalony postulat rozpoczęcia walki zbrojnej skierowany do Dowództwa Głównego POW Górnego Śląska, znajdującego się wówczas w Strumieniu. Bytomscy peowiacy grożą, że w przypadku nieuwzględnienia ich żądania rozwiążą organizację. Z takim ultimatum do Strumienia jadą Stanisław Mastalerz i Jan Lortz. Na miejscu nie zastają jednak dowódcy, porucznika Alfonsa Zgrzebnioka, więc żądanie przekazują szefowi sztabu, Janowi Wyglendzie. Ten jednak, nie posiadając odpowiednich pełnomocnictw, wzywa tylko wszystkich komendantów POW Górnego Śląska do Strumienia na 15 sierpnia. Spotkanie to nie odbywa się z powodu małej frekwencji - Wyglenda przesuwa więc jego termin na 18 sierpnia, na godzinę 14.00.

15-16.08.

Niemcy aresztują kilku przywódców peowiackich, w tym Józefa Grzegorzka.

16.08.

Zdezorientowana grupa polskich uchodźców w polskich Piotrowicach przejmuje inicjatywę. Powołuje pięcioosobowy komitet, z Maksymilianem Iksalem na czele, który daje hasło do walki komendantom POW w Rybniku i Pszczynie, oznaczając termin wybuchu powstania na 17.08, godz. 2.00. Bytomski Komitet Wykonawczy POW (Michał Wolski, Jan Przybyłek, Wiktor Rumpfeld) uznaje zaistniałe fakty i daje rozkaz do wystąpienia zbrojnego w dniu 18 sierpnia o godz. 2.00 dla powiatów: katowickiego, bytomskiego, zabrskiego, rybnickiego i tarnogórskiego.

17.08.

Oddziały POW pod dowództwem ppor. Stanisława Krzyżowskiego podejmują działania bojowe w północnej części powiatu pszczyńskiego. Opanowują Tychy, a w bitwie pod Paprocanami zdobywają działa, broń ręczną i biorą do niewoli jeńców. Nie udaje im się jednak opanować Mikołowa ani Pszczyny, w wyniku czego wycofują się przez Kobiór w stronę polskiej granicy na rzece Wiśle.

18.08.

Siły powstańcze pod dowództwem Jana Wyglendy i Mikołaja Witczaka zadają Niemcom straty w bitwie pod Godowem. Ale nie udaje im się opanować Wodzisławia, a między Ligotą i Gotartowicami powstańcy ponoszą porażkę. W powiecie tarnogórskim siły powstańcze pod dowództwem Jana Zejera zdobywają tylko Radzionków i Piekary.

W powiecie katowickim powstańcy opanowują Szopienice, Dąbrówkę Małą, Roździeń, Janów i Nikiszowiec oraz blokują niemiecki garnizon w Mysłowicach. Obsadzają też na kilka godzin dworzec w Ligocie, unieruchamiając transport kolejowy, lecz nie udaje im się zdobyć Siemianowic.

W powiecie bytomskim powstańcy opanowują Szombierki, Bobrek, Orzegów, Chropaczów, Godulę i Lipiny. W godzinach popołudniowych i wieczornych ich oddziały muszą wycofać się w kierunku granicy polskiej.

W powiecie zabrskim siły powstańcze zdołały jedynie wkroczyć do Biskupic i Bielszowic.

19.08.

W wyniku działań bojowych, które stoczono w dniu poprzednim, szala zwycięstwa przechyla się na stronę niemiecką. Na obszarze powiatu bytomskiego powstańcy utrzymują się tylko w Goduli, ale pod wpływem napierających sił niemieckich muszą uchodzić na teren Polski. Na swych dotychczasowych pozycjach powstańcy utrzymują się w powiecie katowickim, gdzie sytuacja nie ulega żadnym poważniejszym zmianom.

20.08.

Od wczesnych godzin porannych trwają intensywne walki we wschodniej części powiatu katowickiego. Siły niemieckie przystępują do szerokiego natarcia: uderzają na Dąbrówkę Małą, Szopienice, Nikiszowiec i Janów.

21.08.

Oddziały powstańcze podejmują koncentryczne uderzenie na Mysłowice i po zaciętych walkach opanowują południowe obrzeża Mysłowic, co umożliwia im wycofanie się przez Przemszę na teren państwa polskiego.

22.08.

Na południowo-wschodnich krańcach powiatu katowickiego oraz na wschodnich obrzeżach powiatu pszczyńskiego toczą się wciąż zacięte walki. Oddziały niemieckie posuwają się od strony Tych i Bierunia Nowego i ok. godziny 19.00 docierają do granicy państwa polskiego. Obsadzają swymi ludźmi wszystkie placówki przygraniczne - odwrót reszty oddziałów powstańczych na terytorium państwa polskiego zostaje tym samym przerwany.

23.08.

Walki toczą się już właściwie tylko na południowym pograniczu powiatu pszczyńskiego. Akcję prowadzi 180 powstańców w czterech grupach. Większa ich część, po parogodzinnych starciach, zostaje zmuszona do ustąpienia na terytorium państwa polskiego.

24.08.

Do krótkotrwałych starć zbrojnych dochodzi jedynie w rejonie Strumienia, koło Pawłowic i pod Dębiną. Ale wobec przeważających sił wroga i braku polskiej interwencji wojskowej dowódca powstania porucznik Alfons Zgrzebniok wydaje rozkaz zaprzestania walk.

opr. MCh

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]

Artykuł pochodzi z numeru TP 20/2011

Artykuł pochodzi z dodatku „Krwią i blizną (20/2011)