„Jamci jest Józef”

I rzekł Józef do braci swej: Jamci jest Józef, a żywże jeszcze ojciec mój?

26.10.2014

Czyta się kilka minut

I nie mogli mu bracia jego odpowiedzieć, bo się zlękli oblicza jego” (45, 3). Takie są pierwsze słowa odnalezionego po latach brata. Odkrywa się przed nimi imieniem i związkiem z ojcem. Pytając o Jakuba, nie pyta o to, czy stary ojciec jeszcze żyje, ale o to, czy on, podobny Egipcjanom, zostanie przez ojca przyjęty. Pyta w istocie o to, czy ojciec żyje dla niego, i czy mimo iż przez te lata nie dał znaku życia, pozostaje w jego sercu owym ukochanym ponad wszystkich synem ukochanej.

W następnym akapicie czytamy: „Zatem rzekł: Jam jest Józef, brat wasz, któregoście sprzedali do Egiptu. Jednak teraz nie frasujcie się, ani trwóżcie sobą, żeście mnie sprzedali; boć dla zachowania żywota waszego posłał mię Bóg przed wami” (45, 4). Józef próbuje z nich zdjąć winę i strach. Sprzedając go, okazali się narzędziem Boga, i w istocie posłali go dla ocalenia rodziny, a w przyszłości narodu. Ale oznajmia też, że pozostanie ojcem faraonowym. Nie próbuje wyjaśniać, dlaczego Szymona trzymał przez rok w domu, a Benjamina oskarżył o kradzież pucharu. On tu jest panem. Spełnia się jego sen z młodości: dziesięciu braci ma się mu kłaniać w pas.

Mówi, że wypełnia plan Boga, choć nie wiemy, skąd nagle pojawiło się w jego ustach to słowo. Wszak nigdy na Niego nie przysięgał. Nigdy mu się On nie objawił i nie rozmawiał z Bogiem jak Mojżesz. Nie wiemy, czy mówi o Bogu swych ojców, Bogu Abrahama, Izaaka i Jakuba, czy o czymś, co nazywamy przeznaczeniem lub losem.

Józef oczekuje, że ojciec opuści Hebron i z całą rodziną przybędzie do Egiptu, by osiąść w Goszem. Nie ma zamiaru jechać po i do Jakuba. Chce być nie tylko ojcem faraona, ale też ojcem i dobrodziejem swego ojca. Każe braciom, by ucieszyli ojca nie tylko wiadomością o tym, że jest żyw, ale i o tym, jakie są jego zacności w Egipcie. Powiada: spieszcie się i przyprowadźcie tu ojca mego. Nie „ojca naszego”, ale „ojca mego”. Chce ich mieć tutaj, by ominął ich głód, lecz jego wizja przyszłości tutaj się kończy. Nie myśli o tym, co będzie później. Nic nie wskazuje na to, by rozumiał, że te pięć pierwszych lat osiedlenia zamieni się w lat czterysta i że zamiast wyzwolenia od głodu i trosk czeka ich straszna niewola. Widzi się w roli opiekuna i dawcy życia i na sobie, nieco egoistycznie, skupia całą uwagę. Jakby oczekiwał, że spełni się drugi sen dzieciństwa i tym razem pokłoni mu się więcej snopów, również ojciec.

Bracia zdawali się być zdezorientowani, przestraszeni, ale przede wszystkim nie dowierzali dobrym intencjom Józefa. Mieli ku temu powody. Bali się do końca, również po śmierci Jakuba, że Józef się na nich zemści, że będą na jego łasce i niełasce. Widzieli, że każdym słowem syn Racheli okazywał im swoją wyższość, a strój mówił o obcości ich obyczajom. Czytelnicy chcą widzieć w tej scenie wielkie katharsis, oczyszczenie. Często mają sentymentalny, słodki obraz pojednania. Los Izraela na taki sentymentalizm z pewnością nie zasługuje.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
(1951-2023) Socjolog, historyk idei, publicysta, były poseł. Dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego. W 2013 r. otrzymał Nagrodę im. ks. Józefa Tischnera w kategorii „Pisarstwo religijne lub filozoficzne” za całokształt twórczości. Autor wielu książek, m… więcej

Artykuł pochodzi z numeru TP 44/2014