Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Pisałem tydzień temu, że dla żydów istnieją dwie Tory. Jedna dana na górze Synaj, spisana w języku hebrajskim i po raz pierwszy przetłumaczona na inny język w połowie III wieku przed wspólną erą. Dokonali tego dzieła żydowscy mędrcy w Aleksandrii i grecki ten tekst był szeroko znany nie tylko egipskim żydom, ale też ewangelistom. Tora składa się z pięciu ksiąg i wierzymy, że powstały jako całość przed tysiącami lat i że jest dostępna wszystkim, którzy zechcą ją czytać. Jak czytamy w Księdze Powtórzonego Prawa, nie jest to zbiór Ksiąg odległych ludzkiemu poznaniu. Jest tutaj. I stałym nakazem jest chronić ją i studiować.
Nie ma nic pilniejszego niż jej poznawanie. To długa droga i dlatego niektórzy mędrcy uczą, że nie wolno niczego poza nią poważnie studiować. Bo w niej jest zawarta prawda ludzkiego życia i prawa dotyczące żydów. Jasne jest, że to wielki przywilej czytać ją po hebrajsku. Wnikać w kształty liter, sposoby jej kantylacji. Rzeczą cudowną jest rozmawiać o niej z przyjaciółmi i współstudentami. W tradycji żydowskiej mowa jest o pilpul, szczególnym rodzaju badań głównie tekstów talmudycznych. Nie tyle jest ważne dzisiaj wnikanie we wszystkie subtelności myśli. Istotniejsze jest, że bada się i rozmawia z innymi i z nimi wymienia uwagi, komentarze. Stawia pytania. Być może ważniejsze niż odpowiedzi są pytania. Albo taką rozmowę można uznać za wartą przeprowadzenia, gdy zaczyna się od jednego pytania i kończy następnym. Nie ma ostatecznych odpowiedzi. Nie ma w judaizmie autorytetów tak wielkich, by nie przyglądać się z ostrożnością czy krytycznie ich zdaniom. Judaizm bez względu na czasy oparty jest na sporach, wątpliwościach i na tym, co dzisiaj nazywamy swobodą myślenia i wolnością słowa.
Torę należy czytać po hebrajsku albo z hebrajskim oryginałem, by nie traktować najlepszych nawet tłumaczeń za wyrocznię praw i prawd religijnych. Pozwolę sobie dać tylko jeden przykład. Tora zaczyna się w naszych przekładach: „Na początku Bóg stworzył...”. Tymczasem w oryginale nie ma słowa „Bóg”. Torze to słowo nie jest znane. Wiemy natomiast, że to nie Bóg pojęty abstrakcyjnie, po grecku, ale Elochim był Tym, kto powołał świat dziesięcioma powiedzeniami. Wiemy też, że pierwszą literą Tory jest bet, które oznacza „dom” (Tora jako dom?) i które posiada wartość liczbową dwa. A dwa wskazuje na podział czegoś, podział jedni preegzystującej poza czasem. Cyfra dwa odnosi nas do tajemnicy stworzenia, a więc oddzielania różnych sfer uniwersum. Piękna i wymagająca jest tajemnica tekstu, którą tyle osób odkrywało dla siebie i nią podążało. Lubię nie tylko, jak te słowa się przelewają, ale też jak wyglądają. Bet przypomina rzeczywiście dom zamknięty z trzech stron. Litera szin każe myśleć o wiecznym płomieniu, a jud przypomina swoim kształtem przecinek zawieszony na niebie. Tak można medytować nad tymi literami bez końca, a ja tu jeszcze nie dotarłem do tego, czym jest Tora ustna. Niech mi arcybskup Ryś wybaczy, że tak powoli zdążam do odpowiedzi na jego pytanie, jak żydzi czytają Torę. ©
