Franciszek o prawach człowieka

Watykański „raport o stanie świata” – czyli coroczne styczniowe przemówienie papieża do korpusu dyplomatycznego – to zawsze precyzyjna, przygotowana przez Sekretariat Stanu, analiza najważniejszych problemów, jakie Kościół obserwował w mijającym roku i jakich spodziewa się w nadchodzącym. Nie da się ukryć, że tego typu wystąpienia od lat wyglądają podobnie: punktów zapalnych trochę przybywa, trochę ubywa, czasem zmieni się ich położenie na mapie. Do nieustannych apeli o pokój i ponadnarodową solidarność wszyscy zdążyli się już przyzwyczaić.

W tym roku Franciszek, jakby tego świadom, osią przewodnią wystąpienia uczynił całkiem inny temat. Z bogatej listy jubileuszy, które w 2018 r. będziemy świętować, wybrał przypadającą na grudzień rocznicę uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, pokazując tym samym, jak niewiele – wbrew pozorom – zmienił się świat w ciągu siedmiu powojennych dekad i jak wciąż aktualna i trudna do zrealizowania pozostaje wizja twórców dokumentu przyjętego na posiedzeniu ogólnym ONZ w grudniu 1948 r.

Idea praw człowieka, która w nowoczesnej Europie pojawiła się wraz z Rewolucją Francuską, nie zawsze była w smak Kościołowi. Papieże uznawali ją za przejaw buntu wobec prawa Bożego i zbyt daleko posuniętą emancypację świeckiego społeczeństwa, pragnącego wydostać się spod kurateli władzy duchowej. Celem katolickiej wspólnoty było wprowadzanie królestwa Bożego na ziemi, zatem prawa człowieka mogły zostać zaakceptowane tylko wtedy, gdy okazywały się w tej misji pomocne – np. kiedy laickie dyktatury próbowały ograniczać wolność religijną katolikom. Jeszcze w 1948 r., komentując zapowiedź uchwalenia przez ONZ deklaracji, dziennik „L’Osservatore Romano” pisał sarkastycznie: „To już nie Bóg, ale człowiek ma ogłaszać ludziom, że są wolni i równi”. Na akceptację prawa do swobodnego wyboru religii i wyznania katolicy musieli poczekać aż do Soboru Watykańskiego II.

I do tej soborowej rewolucji, podobnie jak do nauczania swych poprzedników, Jana XXIII i jego encykliki „Pacem in terris”, nawiązał papież w przemówieniu do dyplomatów. Podkreślił zbieżność pomiędzy uchwaloną przez ONZ deklaracją a ewangelicznym orędziem: „Sam Pan Jezus uzdrawiając trędowatego, przywracając wzrok niewidomemu, spotykając się z poborcą podatkowym, ocalając życie kobiecie cudzołożnej i zachęcając do leczenia poranionego podróżnego, dał do zrozumienia, że każda istota ludzka, niezależnie od swego stanu fizycznego, duchowego lub społecznego, zasługuje na szacunek i uwagę”.

Nieprzestrzeganie praw człowieka jest najważniejszą przyczyną problemów współczesnego świata: konfliktów zbrojnych, terroryzmu, religijnego fanatyzmu, handlu ludźmi. Spotykamy jednak – mówi papież – „bardziej wyrafinowane formy” ich łamania, jak aborcja, eutanazja czy przemoc w rodzinie. Co gorsza, legalizacja aborcji i eutanazji dokonuje się właśnie pod sztandarami „walki o prawa człowieka”, a powodem takiego pomieszania pojęć jest – zdaniem Franciszka – pamiętny rok 1968 (gdy na Międzynarodowej Konferencji Praw Człowieka w Teheranie dopisano tzw. prawa reprodukcyjne) oraz późniejsze modyfikacje praw podstawowych, sprzeczne z pierwszym i najważniejszym z nich: prawem do życia. A zmuszanie krajów słabo rozwiniętych do przyjmowania „nowych praw”, obcych ich kulturze i tradycji, jest – według Franciszka – przejawem nowoczesnej „ideologicznej kolonizacji”. ©℗