Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
W styczniu 1989 r. w Krakowie po raz pierwszy w Polsce cykl wykładów głosił amerykański filozof analityczny Alvin Plantinga, zaliczany do czołówki obrońców teizmu. Tłumaczem jednego z wykładów, który odbywał się w auli krakowskiego seminarium duchownego, był ks. Józef Życiński, późniejszy arcybiskup lubelski. W pewnym momencie, gdy Plantinga wygłosił dłuższą kwestię, Życiński przetłumaczył ją jednym zdaniem. Mówca chwilę czekał na dalszy ciąg, a gdy upewnił się, że on nie nastąpi, spojrzał na ks. Życińskiego i powiedział: „Widocznie jesteś lepszym filozofem ode mnie”. Uwaga spotkała się z aplauzem publiczności.
Przypomniałem sobie to wydarzenie podczas lektury dwugłosu Alvina Plantingi i Daniela Dennetta „Nauka i religia: czy można je pogodzić?”, wydanego w tym roku przez Copernicus Center Press. Pierwszy rozdział książki jest zapisem debaty, która odbyła się w 2009 r. podczas Zjazdu Centralnego Oddziału Amerykańskiego Stowarzyszenia Filozoficznego w Chicago. Redaktorzy tomu postanowili dyskusję poprowadzić dalej, zatem dyskutanci dopisali dalszą wymianę głosów.
Plantinga, mimo doświadczenia w refleksji nad racjonalnością religii (jest m.in. autorem modalnej wersji ontologicznego dowodu na istnienie Boga), broni bezpośrednich boskich ingerencji w naturę, powołując się na jednego z propagatorów Inteligentnego Projektu. W ten sposób staje się łatwym celem dla wyrafinowanego racjonalisty i świetnego pisarza Daniela Dennetta, zaliczanego do „czterech jeźdźców nowego ateizmu” (obok Dawkinsa, Harrisa i Hitchensa).
Nieprzygotowany filozoficznie czytelnik nie jest jednak zdany tylko na siebie. Szerszy kontekst dyskusji między nauką a wiarą oraz słabe punkty obu polemistów ukazuje wstęp napisany przez Mateusza Hohola i Łukasza Kwiatka (który razem z Michałem Furmanem jest też tłumaczem książki). Ten zwięzły komentarz w porównaniu z nieco rozwlekłymi wywodami Plantingi przypomina owo celne zdanie Życińskiego.
Ale tę książkę warto przeczytać nie tylko dla wstępu i dla błyskotliwej argumentacji Dennetta. Jest coś niezwykłego w starciu tych dwóch brodatych myślicieli. Choć walka jest od początku nierówna, z każdą kolejną rundą robi się coraz ciekawsza. Stary mistrz obrywa od bezwzględnego, o dziesięć lat młodszego przeciwnika. Miejscami sprawia wrażenie, że nie rozumie, co się dzieje. Ale godność, z jaką przyjmuje ciosy, i wdzięk, z jakim za każdym razem podnosi się z ringu, sprawiają, że trudno mu nie kibicować.
DANIEL DENNETT, ALVIN PLANTINGA, NAUKA I RELIGIA: CZY MOŻNA JE POGODZIĆ?, przeł. Michał Furman i Łukasz Kwiatek, Copernicus Center Press, Kraków 2014.
Książka dostępna również jako e-book Księgarnia internetowa: www.ccpress.pl, e-mail: marketing@ccpress.pl, tel. +48 12 430 63 00
