Dom, miejsce spotkania mędrców

W Sentencjach Ojców, o których pisałem tu całkiem sporo, czytamy: „Niech dom twój będzie miejscem spotkania mędrców, niech będzie w nim kurz ich stóp, tam spragniony pij z ich mądrości”.

18.03.2019

Czyta się kilka minut

Mój ulubiony myśliciel i komentator Tory, wielki mistyk z Litwy Chaim Wolożyner wysnuł z tej sentencji przekonanie, że czytanie i myślenie o Torze jest nieskończonym poszukiwaniem prawdy. Słowa z „Pirke Awot” („Sentencje Ojców”) interpretował w sposób paradoksalny. „Siedzieć w kurzu” zyskało dlań podwójne znaczenie. Po pierwsze, oznaczało siedzieć u ich stóp w pokorze i czerpać z ich mądrości. Po drugie, kurz pojawia się też w walce Jakuba z aniołem (ich walczące ciała wznieciły kurz). Pisał Wolożyner: uczeń, który bezkrytycznie przyjmuje słowa mistrza, nie jest wiele wart. Czasem zna swoją prawdę i musi wezwać mędrca do dyskusji. Powinien niczym praojciec Jakub zmagać się z duszami, które wędrują po ziemi, i z tymi, które znalazły się w lepszym świecie. Uczniowi wolno więc się zmagać z nauczycielami, gdy jednocześnie zachowa pokorę i będzie siedział u stóp mędrców, w kurzu ich nóg.

Chaim Wolożyner, uczeń wielkiego Gaona z Wilna, autor przepięknej książki „Nefesz HaHaim” („Dusza życia”), wiedział, co pisze. Zawsze szukał prawdy. Polecam jego dzieło chrześcijanom i żydom. Lektura budzi radość porównywalną do tej, która budzi się, gdy widzimy po raz pierwszy światło w obrazach Rembrandta.

Jeden z przywódców Mizrachi, ruchu syjonistyczno-religijnego, pisał, że Bóg zaleca nam poszukiwanie prawdy, prawda zaś nie jest czymś gotowym, tylko czymś, co się staje i ujawnia swoje kontury w nieskończonym procesie badań. „Tora zostawia miejsce na wątpliwości i dyskusje, ponieważ Bóg chciał, by wszyscy szukali prawdy bez pewności, że ją znajdą. Tak jest, ponieważ Bóg kocha pragnienie i poszukiwanie prawdy bardziej niż jej poznanie”. Ważniejszy jest więc niekończący się wysiłek badania niż pewność. Ta bywa złudna, gorzej: zamyka nas na kolejne pytania i zdziwienia. Religia w ujęciu Wolożynera i podobnych mu myślicieli ma w sobie coś z filozofii (miłość prawdy), z poezji (ta powstaje zawsze z zadziwienia światem) i z Tory, otwartej księgi, której badania końca nie mają.

Tego rodzaju postawa poznawcza, ten rodzaj kultury dyskusji i sporów, nie może zaistnieć bez tolerancji. My znamy ją z dzieł liberałów, XVIII-wiecznych i późniejszych. Bardzo się nią szczycimy. Trudno nam bez niej funkcjować. Ale tolerancja jako zasada jest – moim zdaniem – cechą podstawową judaizmu.

Nie znaczy to, że była zawsze mądrze respektowana. I że judaizmu nie dotknęły klęski sekciarstwa, przemocy religijnej, wzajemnych przekleństw. Wszak to najmądrzejszy z mądrych Gaon z Wilna chciał posłużyć się rosyjskim wojskiem do zwalczania rodzącego się chasydyzmu. Ten rodzaj tolerancji nie wynika ze słabej wiary, jak to czasem myślimy o doktrynie liberalnej. Przeciwnie: jest osadzony w mocnym przekonaniu, gdzie szukać prawdy i czym jest właściwa moralność. ©

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]
(1951-2023) Socjolog, historyk idei, publicysta, były poseł. Dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego. W 2013 r. otrzymał Nagrodę im. ks. Józefa Tischnera w kategorii „Pisarstwo religijne lub filozoficzne” za całokształt twórczości. Autor wielu książek, m… więcej

Artykuł pochodzi z numeru Nr 12/2019