Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Jeśli ktoś w Polsce o nim mówi, zwykle wymienia go jednym tchem z liderami NRD Erichem Honeckerem i Bułgarii Todorem Żiwkowem, którzy, podobnie jak on, nie chcieli nawet iść śladem pierestrojki Gorbaczowa - niemającej przecież obalić system, ale go ratować przez ograniczone reformy - i podobnie jak Husák, musieli w ogóle odejść jesienią 1989 r.
Jednak życie i ideologiczne manewry Husáka były bardziej skomplikowane, niż biografie tej dwójki. Urodzony na Słowacji w 1913 r., z komunizmem związał się jako nastolatek - w czasach, gdy ruch był modny w Europie Zachodniej i kojarzył się tu z postępem, wyzwoleniem społecznym itp. Żyjąc w międzywojennej Czechosłowacji, mógł Husák w tę iluzję wierzyć bardziej niż młodszy od niego Alexander Dubček, którego rodzice dobrowolnie wyemigrowali w latach 20. do ZSRR - i choć widzieli tamte realia, pozostali wierni ideologii.
Husák był komunistą, a także słowackim "patriotą". Mniej liczny z dwóch głównych narodów Federacji, od początku dopominał się o więcej praw. Tak było przed wojną, tak było po wojnie. Samą wojnę i czasy profaszystowskiej Słowacji przeżył Husák w Bratysławie, związany z komunistyczną konspiracją. W 1944 r. brał udział w Słowackim Powstaniu Narodowym, z powodu czego po wojnie miał tylko kłopoty: towarzysze z Pragi uznali ten zryw za podszyty słowackim nacjonalizmem. W 1951 r. Husák został aresztowany i skazany na dożywocie za "odchylenie burżuazyjno-nacjonalistyczne". Jako jeden z nielicznych nie przyznał się do niczego (mimo tortur). Wyszedł w 1960 r. - i znów piął się po szczeblach kariery.
W latach 1967-68 był jednym z najbliższych współpracowników Dubčeka, ikony Praskiej Wiosny. 20 sierpnia 1968 r., na kilkanaście godzin przed inwazją Układu Warszawskiego, wygłosił radykalną mowę, w której oskarżał przywódców komunistycznych ze Słowacji o blokowanie reform Dubčeka. Gdy wojska Układu wkroczyły do kraju, wśród słowackich komunistów powstała inicjatywa podpisywania antydatowanego listu, w którym "zapraszali" ZSRR do udzielenia "bratniej pomocy". Husák ostro przeciwstawił się pomysłowi i wezwał słowacką partię, by zachowała wierność Dubčekowi.
Sowieci wywieźli kierownictwo Komunistycznej Partii Czechosłowacji (KSČ) do Moskwy; potem dołączyli do tego grona prezydent Svoboda i Husák. I prawdopodobnie tam Husák zmienił front. Zyskał zaufanie Leonida Breżniewa, przywódcy ZSRR, i w kolejnych latach zajmował coraz wyższe stanowiska: został I sekretarzem partii, a w 1975 r. prezydentem Czechosłowacji. Pod jego kierownictwem trwał proces, który on nazwał "normalizacją": czystki w partii i aparacie państwa, fala emigracji, tępienie wszelkich niepokornych. Do ludowego języka przeszło jego ponoć oryginalne powiedzenie, że robi to, by "zwykłym ludziom" zapewnić "spokój potrzebny do pracy".
Jesienią 1989 r. pod naciskiem demonstracji mianował rząd porozumienia narodowego. 10 grudnia 1989 r. przestał być prezydentem; wkrótce urząd ten zajmował Havel.
Zmarł w 1991 r., podobno przed śmiercią nawróciwszy się na katolicyzm. Na jego pogrzeb przyszedł demonstracyjnie jeden z jego więźniów, Ján Čarnogurský. Był to już czas pękania Czechosłowacji i dla wielu Słowaków Husák stawał się symbolem walki o ich prawa.
