Słowo „kosmos” dla starożytnych Greków oznaczało ład bądź porządek odnajdywany w świecie. My dziś traktujemy je najczęściej jako synonim „wszechświata” – a więc wszystko co istnieje, całą dostępną czasoprzestrzeń, zapoczątkowaną, jak wynika z tzw. modelu standardowego, Wielkim Wybuchem. Od wieków człowiek zastanawiał się, czy dokąd właściwie kosmos sięga i czy ma jakieś granice, jakie prawa nim rządzą, a także jakie miejsce zajmujemy w nim my sami.

Kolejne rewolucje naukowe, od tej wywołanej przez Mikołaja Kopernika, aż po powstanie XX-wiecznej teorii względności i opartej na niej kosmologii, spychały człowieka z centrum kosmosu na jego peryferia. Z kosmicznej perspektywy Ziemia to tylko jedna spośród zapewne miliardów planet, krążących wokół miliardów gwiazd, w jednej z miliardów galaktyk.

Jednak pytania o granice kosmosu i miejsce człowieka w nim są i dzisiaj równie aktualne jak zawsze: możemy się zastanawiać, czy istnienie życia i człowieka jest tylko kosmicznie nieprawdopodobnym zbiegiem okoliczności, czy może wszechświat musi mieć takie cechy, które umożliwiają zapoczątkowanie biologicznej ewolucji, a więc także wyłonienie się istot takich jak człowiek – które będą mogły kosmos badać?

Coraz częściej wśród naukowców pojawiają się też pytania, czy nasze współczesne rozumienie kosmosu jest właściwe? Czy kosmos w jakiejś postaci istniał przed Wielkim Wybuchem? A może „nasz kosmos” jest tylko jednym z wielu wszechświatów? Czy nauka, która przy pomocy matematyczno-empirycznej metody bada kosmos w każdej możliwej skali, może w ogóle na takie pytania odpowiedzieć? Czy czeka nas jeszcze jakaś inna rewolucja naukowa, która po raz kolejny sprawi, że człowiek zacznie rozumieć kosmos zupełnie inaczej niż robili to jego przodkowie?

Na te i inne pytania odpowiedzą goście tegorocznej edycji Copernicus Festival, m.in:

Bernard Carr, czyli jeden z najważniejszych współczesnych astronomów, uczeń Stephena Hawkinga, ekspert od problemów wczesnego wszechświata, ciemnej materii i ogólnej teorii względność.

Arie W. Kruglanski, czyli psycholog społeczny (również uczeń Stephena Hawkinga), który rozwinął teorię kognitywnego zamknięcia, tłumaczącą, jak przyswajamy sobie wiedzę w sytuacjach dwuznacznych bądź zagmatwanych (i jakie są tego konsekwencje).

David Grinspoon, czyli astrobiolog zajmujący się planetologią porównawczą i poszukiwaniem obiektów kosmicznych podobnych do Ziemi. W zasłudze dla jego odkryć jedna z asteroid została nazwana jego imieniem.

Katrin Amunts, czyli jedna z najwybitniejszych badaczek neurobiologii na świecie, dyrektorka naukowa Human Brain Project. Pracuje nad stworzeniem trójwymiarowego atlasu, odwzorowującego struktury naszego najbardziej złożonego organu.

W programie znajdą się także pokazy filmów, warsztaty z obserwacji nieba, polemiki dotyczące największych rewolucji astrofizyki czy wystawy pokazujące m.in. historię polskich odkryć kosmologicznych.

Wydarzenia festiwalowe odbywać się będą bezpłatnie w Muzeum Inżynierii i Techniki przy ul. Świętego Wawrzyńca 15 w Krakowie, dostępne będą również transmisje na youtube.com/Copernicus. Katalog festiwalu zostanie dołączony do „Tygodnika Powszechnego” nr 21/2023, w sprzedaży od środy 17 maja.