Żyje pan w dziwnym dla mnie środowisku. W moim otoczeniu większość ludzi ma jednocześnie nauczanie KK w głębokich dolomitach (nieraz bardzo głębokich), a jednocześnie uczęszczają wzorcowo co niedzielę na nabożeństwa. Nie pojmuję takiego podejścia, ale jest ono udziałem właśnie 95% populacji wokół mnie. Jednocześnie jak ognia unikają jakiejkolwiek dyskusji która mogłaby zaburzyć sensowność ich stylu życia, stąd takie wnioski jakie panu opisałem. Wnioski i sugestie które pan mi tu wyciągnął są dla mnie kompletnie nie na temat, jakby z innej planety, innego środowiska? (mnisi w klasztorze?), tak na dobrą sprawę w ogóle trudno wyczuć, czy są indywidualne? czy ogólne?

ale ja dla przykładu nie mam z tym najmniejszych problemów - tak bywa, proszę się nie sromać i nie popadać w kompleksy - dla ułatwienia pojmowania podpowiem, że nie ma problemu z "utratą wiary" nikt, kto odwraca się od kościoła w sposób świadomy na podstawie swych przemyśleń i doświadczeń - z reguły dostrzega się wówczas, że mowy o żadnej "wierze" w przypadku wszystkich od niemowlęctwa indoktrynowanych owieczek być nie może, że to pojęcie puste, bez adekwatnego desygnatu - co najwyżej wypełniane przez kler i kościelnych ideologów opisami wytresowanych odruchów i powtarzaniem wyklepanych na pamięć formułek, ba, nawet przeżywane przez niektórych stany emocjonalnych uniesień sa niczym innym jak odruchem nabytym - Pańskie rady są w tym kontekście jałowe

Byłem przekonany, że dzieli się Pan opisem własnego stanu ducha, a to była próba opisania i racjonalizacji niezrozumiałego dla Pana stanu psychicznego innych ludzi. Zmylił mnie niewzruszenie asertywny tryb wypowiedzi, jakby czytał Pan w cudzych umysłach jak z otwartej księgi, bo ja w takiej sytuacji mówię ostrożnie, że "nie przeżywam takich stanów i nawet nie bardzo umiem je sobie wyobrazić" ;) Ale to nawet lepiej, bo mogę odwołać się do literatury, czyli wspólnej przestrzeni duchowych doświadczeń. Konkretnie do "Wiary oświeconych" Władysława Witwickiego, wybitnego psychologa i filozofa, pisarza, zasłużonego tłumacza Platona i w ogóle człowieka o nieprzecenionych zasługach. "Wiara", upraszczając nieco, jest napisana przez zdeklarowanego ateistę starającego się zrozumieć, dlaczego równie inteligentni jak on ludzie wydają się szczerze żywić przekonania jawnie sprzeczne z sądami, które KAŻDY inteligentny człowiek musi (jego zdaniem) uznać za oczywiste. Do jakich wniosków doszedł, to już streszczać nie będę, ale autor niejako upoważnia, żeby jego własne przekonania poddać podobnie psychologizującej interpretacji. Otóż Witwicki był wychowywany przez swoją zdewociałą ciotkę w atmosferze intensywnej, podszytej egzaltacją i strachem religijności. Jako dziecko wyjątkowo wrażliwe nie mógł się nadziwić, jakim cudem rodzina, przyjaciele i inni dorośli, z którymi się stykał, mogą być wierzącymi i praktykującymi katolikami, a jednocześnie żyć, jakby Sąd Ostateczny był jakąś abstrakcyjną perspektywą. Przerażało go, że stojąc (jak cała ludzkość) na wprost rozwartej paszczy piekła śmieją się, robią interesy i spokojnie jedzą po mszy niedzielny obiad, zamiast bezustannie modlić się i pokutować. No i ukuł później eleganckie i rzekomo wyjaśniające ten fenomen pojęcie supozycji. Kiedyś byłem skłonny uważać esej Witwickiego za wyjątkowo mocną i zjadliwą krytykę religii, którą w pojęciu autora może i był, ale z czasem zacząłem dostrzegać w nim niewyraźne przeczucie ogólniejszej prawdy. Tak jest - wszyscy żyjemy supozycjami! Jacques Monod, ateista absolutnie integralny, wprost twierdził, że życie ludzkie w wymiarze indywidualnym, społecznym i historycznym, z całym jego bólem i uciążliwościami, jest tak samo pozbawione sensu i kierunku, jak cokolwiek innego. Nic, tylko pójść na strych ze sznurkiem, a najlepiej w ogóle się nie rodzić. Ale on przeżył swoje życie twórczo, pięknie i momentami bohatersko (był ważną postacią w Ruchu Oporu). Za wkład w genetykę otrzymał Nagrodę Nobla, był nieprzeciętnym muzykiem i sygnatariuszem Manifestu Humanistycznego. Innymi słowy, żył tak, jakby kompletnie nie docierały do niego intelektualne prawdy, które sam przenikliwie formułował, i z tą oczywistą sprzecznością nigdy nie miał problemu. Może nie miał zdewociałej ciotki. Powtarzam i będę powtarzać: gdyby umysł był wystarczająco prosty, by go zrozumieć, bylibyśmy za głupi, żeby to zrobić. Z czego dla mnie wynika postulat pokory, szacunku i nie zakładania z góry, że myślący inaczej niż my muszą być głupi albo niemoralni. Pozdrawiam.