Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →
Dysertacja naukowa bliska w formie esejowi miała swój wymiar autobiograficzny, była rozliczeniem z własną historią i tradycją kulturową. Dzisiaj, gdy temat dziedzictwa c.k. monarchii przemielono już na wszelkie sposoby, niejasna zaś idea Mitteleuropy stała się przedmiotem sentymentalnych apologii, łatwo zapomnieć, że ponad pół wieku temu Magris eksplorował obszary niemal dziewicze.
W literaturze austriackiej dostrzegł wczesną zapowiedź przemian zachodniego świata. „Historia habsburskiego mitu jest historią kultury przeżywającej ze szczególną intensywnością kryzys i epokową transformację całej cywilizacji, z pewnością nie tylko austriackiej, która w imię miłości do porządku odkrywa chaos świata”. Ambiwalencja obecna jest i w stosunku badacza do opisywanego zjawiska – książka potraktowana, zwłaszcza w Austrii, jako demistyfikacja habsburskiego mitu, w rzeczywistości powstała „z poczucia głębokiej, intymnej z nim więzi”.
Proces mityzacji rzeczywistości historycznej rozpoczyna się wedle Magrisa na początku XIX wieku (znacząca data to rok 1806, gdy Franciszek II, cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego staje się Franciszkiem I, cesarzem Austrii), narasta u schyłku monarchii i trwa jeszcze długo po jej upadku. Pisarze zamykający tę opowieść to Heimito von Doderer („Schody Strudlhofu” – 1951, „Demony” – 1956) i Gregor von Rezzori („Gronostaj z Czernopola” – 1958); Magris nie mógł już uwzględnić pośmiertnie wydanej powieści Doderera „Wodospady w Slunju” ani „Pamiątek antysemity” Rezzoriego.
To niemal historia literatury austriackiej od komedii Raimunda i Nestroya, przez XIX-wiecznych klasyków (u nas niemal nieznanych) – Franza von Grillparzera, Adalberta Stiftera i Marie von Ebner-Eschenbach, pisarzy doby schyłku – Hofmannsthala, Trakla, Schnitzlera czy Ferdinanda von Saara, po Josepha Rotha, Franza Werfla, Stefana Zweiga i oczywiście największego z diagnostów mitu Cekanii – Roberta Musila, z uwzględnieniem rzeszy autorów drugorzędnych. Bardzo mnie ciekawi, jak by Magris, autor „Dunaju” i „Mikrokosmosów”, napisał tę książkę dzisiaj? ©℗
Claudio Magris, MIT HABSBURSKI W LITERATURZE AUSTRIACKIEJ MODERNY, przeł. Elżbieta Jogałła i Joanna Ugniewska, Wydawnictwo Austeria, Kraków-Budapeszt-Syrakuzy 2019, ss. 470.
