Auschwitz-Birkenau

20.01.2014

Czyta się kilka minut

GRUDZIEŃ 1939 – z powodu przeludnienia więzień w Zagłębiu Dąbrowskim i na Górnym Śląsku Arpad Wigand (oficer SS) przedkłada projekt utworzenia tymczasowego obozu w przedwojennych koszarach Wojska Polskiego w Oświęcimiu. Na dogodność miejsca wskazują dobre połączenia kolejowe oraz bliskość rozwidlenia rzek Wisły i Soły.

1940

18-19 KWIETNIA – do Oświęcimia przybywa Rudolf Höss. Na podstawie relacji kierowanej przez niego komisji 27 kwietnia Himmler wydaje rozkaz, by w Oświęcimiu założyć i rozbudować siłą więźniów obóz koncentracyjny.

14 CZERWCA – z więzienia w Tarnowie przyjeżdża pierwszy masowy transport 728 więźniów politycznych, wśród nich wielu młodych mężczyzn, organizatorów konspiracji, politycznych i społecznych działaczy, inteligentów, księży i Żydów. Wykonana zostaje procedura przyjęcia: pozbawienie rzeczy osobistych, dezynfekcja, całkowite usunięcie owłosienia, rejestracja i nadanie numerów. Odprawiony zostaje pierwszy apel. Kierownik Fritzsch wita więźniów słowami: „Przybyliście do niemieckiego obozu zagłady, z którego nie ma innego wyjścia, jak przez komin”.

LIPIEC 1940 – rozpoczyna się budowa opalanego koksem pieca krematoryjnego firmy Topf u. Sönne z Erfurtu.

1941

1 MARCA – do obozu pierwszy raz przyjeżdża Heinrich Himmler, efektem tej wizyty są złożone na ręce Hössa rozkazy, w tym: rozbudować obóz, by mógł pomieścić 30 000 więźniów, rozbudować na terenie Brzezinki obóz dla 100 000 jeńców. Sporządza się pierwszy plan KL Auschwitz z zaznaczeniem obozu KL Auschwitz II w Brzezince.

28 LIPCA – rozpoczyna się program eutanazji „nieuleczalnie chorych” (z czasem rozciągnięty na Żydów, a następnie na więźniów obozów koncentracyjnych). Przybyła z rozkazu Himmlera komisja selekcjonuje 575 więźniów (w tym ochotników) i pod pozorem przeniesienia do bloku sanatoryjnego wywozi ich do Sonnenstein, gdzie zostają zagazowani tlenkiem węgla.

29 LIPCA – w ramach odwetu za ucieczkę Zygmunta Pilawskiego, kierownik Fritzsch wybiera 10 zakładników i skazuje ich na śmierć głodową. Z szeregu występuje franciszkanin o. Maksymilian Kolbe i prosi, by skazać go w zamian za jednego z wybranych więźniów. Fritzsch, zorientowawszy się, że więzień jest zakonnikiem, wyraża zgodę.

KONIEC SIERPNIA – pierwszy raz użyty zostaje gaz cyklon B. Kierownik Fritzsch zabija nim grupę jeńców radzieckich.

1942

15 LUTEGO – z Bytomia przyjeżdża pierwszy transport Żydów skazanych na zagładę w KL Auschwitz. Zostają oni zagazowani cyklonem B w komorze gazowej obozowego krematorium.

MARZEC – w Birkenau (w tzw. „domku czerwonym”) uruchomione zostają dwie komory gazowe. Przywożeni przez Gestapo Żydzi są do nich wprowadzani bezpośrednio, często bez uprzedniej selekcji. Ich zwłoki zakopywane są w masowych grobach na pobliskiej łące. Więźniowie grzebiący zwłoki są po każdej akcji zabijani zastrzykami fenolu.

4 MAJA – w Birkenau, w baraku „Isolierstation”, odbywa się pierwsza selekcja więźniów wyczerpanych i chorych. Odtąd co jakiś czas pod przepełniony i odgrodzony barak podjeżdżają auta ciężarowe wywożące około 1000 osób.

CZERWIEC – na terenie Brzezinki rozpoczyna się budowa centrum zagłady, mającego obejmować początkowo dwa, z czasem cztery duże krematoria z komorami gazowymi.

1942

Gwałtowny wzrost liczby więźniów powoduje znaczne pogorszenie się warunków mieszkaniowych i sanitarnych. Doprowadza to do wybuchu epidemii tyfusu plamistego pociągającej masowe ofiary. Duże liczby więźniów giną codziennie z powodu wyczerpania pracą, głodu i chorób. Masowo rozstrzeliwuje się Polaków w ramach odwetu za konspiracje na terenie Generalnego Gubernatorstwa.

1943

1 LUTEGO – w celu obsługi nowego krematorium wybrana zostaje grupa 20 młodych więźniów żydowskich. Do grupy dołącza 2 żydowskich dentystów z Czech. Grupa ta (tzw. Sonderkommando), w odróżnieniu od istniejącej już grupy „komando krematorium I”, nazwana zostaje „komando krematorium II”.

LUTY – uruchamia się familijny obóz dla Cyganów zwożonych do Auschwitz z okupowanych krajów. Do końca roku zostanie w nim osadzonych 18 735 osób. Latem wizytujący obóz Himmler nakaże ich zgładzić.

22 MARCA – 25 CZERWCA – do użytku oddane zostają 4 krematoria z komorami gazowymi, zabija się w nich tysiące osób jednocześnie.

11 LISTOPADA – ze stanowiska komendanta odwołany zostaje Rudolf Höss. Powodem decyzji Himmlera jest zwiększająca się liczba wyciekających z obozu informacji. Funkcję komendanta obozu przejmuje Arthur Liebehenschel, zapowiadając, że swoją funkcję będzie sprawował „zgodnie z regulaminem obozów koncentracyjnych”. Więźniowie odczuwają złagodzenie reżimu, które wywołuje opór funkcjonariuszy, jako że pozbawia ich wpływu i czerpanych z niego korzyści.

1944

19 MARCA – wojska niemieckie wkraczają do Węgier. Skutkiem tego wydarzenia będzie masowe przywożenie węgierskich Żydów stanowiących największy odsetek Żydów zgładzonych w Auschwitz.

25 MAJA – organizacja ruchu oporu w sprawozdaniu okresowym podaje, że liczba zabitych gazem Żydów węgierskich przekroczyła już 100 000 osób oraz że ich likwidacja trwa nieprzerwanie po 48 godzin, po czym następuje 8-godzinna przerwa.

25 CZERWCA – drogą prowadzącą od krematoriów w kierunku dworca kolejowego przeprowadzane są puste wózki dziecięce. Prowadzi się po 5 wózków w każdym szeregu. Przechód trwa ponad godzinę.

LIPIEC – Armia Wojska Polskiego wyzwala KL Lublin (Majdanek). SS tym spieszniej realizuje program zagłady Żydów. Wzmaga się działalność obozowej organizacji ruchu oporu. Wzmaga się terror SS.

29 SIERPNIA – stan liczbowy Sonderkommanda zatrudnionego przy obsłudze komór gazowych i krematoriów osiąga 874 więźniów.

SIERPIEŃ – wywóz Polaków i Rosjan do obozów koncentracyjnych w głąb III Rzeszy. Himmler wydaje polecenie zniszczenia krematoriów. Do końca istnienia obozu funkcjonować będzie tylko krematorium V.

14 WRZEŚNIA – więźniarska organizacja ruchu oporu donosi, że liczba dostarczonych z powstańczej Warszawy cywilów wynosi 9279 osób. Są to mężczyźni, kobiety i dzieci.

31 GRUDNIA łączniczka więźniarskiej organizacji ruchu oporu przekazuje ostatnią przesyłkę z oryginalnymi wpisami ewidencyjnymi więziennego szpitala.

1945

17 STYCZNIA – więźniowie stają do ostatniego apelu, ich liczba wtedy przekracza 67 000.

18 STYCZNIA – zaczynają się tzw. „marsze śmierci”, podczas których więźniowie idą do punktów zbornych, z których wagonami towarowymi wywozi się ich w głąb Rzeszy. Na trasie padają więźniowie zastrzeleni z powodu zbytniego osłabienia.

26 STYCZNIA – wysadzone zostaje ostatnie krematorium.

27 STYCZNIA – na terenie obozu zjawia się rano pierwszy żołnierz radziecki z oddziałów zwiadowczych 100. Dywizji Piechoty.

Liczbę osób, które straciły życie w obozie Auschwitz-Birkenau, szacuje się na 1,1 miliona

16 IV 1947 – Rudolf Höss (skazany 2 kwietnia tego roku na karę śmierci) zostaje powieszony na terenie obozu w Auschwitz na stojącej do dziś szubienicy wzniesionej obok pierwszej komory gazowej.


GŁÓWNE ŹRÓDŁO: DANUTA CZECH, KALENDARZ WYDARZEŃ W KL AUSCHWITZ.

Dziękujemy, że nas czytasz!

Wykupienie dostępu pozwoli Ci czytać artykuły wysokiej jakości i wspierać niezależne dziennikarstwo w wymagających dla wydawców czasach. Rośnij z nami! Pełna oferta →

Dostęp 10/10

  • 10 dni dostępu - poznaj nas
  • Natychmiastowy dostęp
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
10,00 zł

Dostęp kwartalny

Kwartalny dostęp do TygodnikPowszechny.pl
  • Natychmiastowy dostęp
  • 92 dni dostępu = aż 13 numerów Tygodnika
  • Ogromne archiwum
  • Zapamiętaj i czytaj później
  • Autorskie newslettery premium
  • Także w formatach PDF, EPUB i MOBI
89,90 zł
© Wszelkie prawa w tym prawa autorów i wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów i innych części czasopisma bez zgody wydawcy zabronione [nota wydawnicza]. Jeśli na końcu artykułu znajduje się znak ℗, wówczas istnieje możliwość przedruku po zakupieniu licencji od Wydawcy [kontakt z Wydawcą]

Artykuł pochodzi z numeru TP 04/2014

Artykuł pochodzi z dodatku „Życie po Auschwitz