Mistagog Kościoła otwartego

Czytelnikom „Tygodnika Powszechnego” nie potrzeba przedstawiać sylwetki ks. Tomáša Halíka. Nie sądzę również, by trzeba było ich specjalnie zachęcać do lektury jego książek. Nie oznacza to jednak, że już wszystko o nim wiemy...


***

Zarówno tym, którzy dopiero zaczynają poznawać Halíka, jak i tym, którzy po raz kolejny chętnie przeczytają, co „czeski Tischner” myśli o Kościele w świecie współczesnym, o zmaganiach się wiary z wątpliwościami, o szukaniu sensu w życiu, warto polecić dwie wydano ostatnie książki: „Hurra, nie jestem Bogiem!” oraz „Różnorodność pojednana”.

Pierwsza to antologia tekstów przygotowanych jako referaty, wykłady lub eseje do gazet i książek. Część z nich została już wcześniej opublikowana, część po raz pierwszy znalazła się w książce. Te trzynaście tekstów – jak podkreśla Wydawca – to „próba odpowiedzi na pytania, jak ocalić siebie w czasach kryzysu, jak znaleźć sens w cierpieniu, gdzie szukać prawdy, jak żyć z wątpliwościami i jak wahać się mądrze. Obowiązkowa lektura dla wszystkich, którzy poszukują swojego miejsca w świecie”.

Książka druga to obszerna rozmowa, jaką z czeskim duchownym przeprowadził polski dominikanin o. Tomasz Dostatni. Obaj znają się od wielu lat, są przyjaciółmi, a ponieważ różnią się wiekiem i życiowymi doświadczeniami, mamy możliwość poznania tego, co w ich życiu wydaje się najważniejsze; a zwłaszcza tego, co za najważniejsze w swoim życiu uważa ks. Halík i jak wyobraża sobie swoją przyszłość. Z tych rozmów wyłania się „pojednana różnorodność” nie tylko w sensie pokoleniowym, intelektualnym, narodowym i językowym, ale eklezjalnym. Pojednana różnorodność, jaką powinien charakteryzować się Kościół, określający siebie jako katolicki. Właśnie ten tytułowy wątek wart jest podkreślenia w dobie sporów o „Kościół otwarty”, ponieważ nikogo nie można bardziej niż czeskiego duchownego uznać zarówno za teofila, preferującego mówienie o Bogu w kontekście opowieści o własnej przygodzie z wiarą, jak i mistagoga Kościoła posoborowego.


***

Jeden z teologicznych aksjomatów Halíka brzmi: „Tylko pluralistyczne chrześcijaństwo może przemówić do pluralistycznego społeczeństwa”. Aby pokazać, że nie jest to relatywizowanie chrześcijaństwa do „ponadkonfesyjnego” tworu czy „esperanto” w religii, ks. Halík wprowadza interesujące rozróżnienie pomiędzy katolickością a katolicyzmem. Pokazuje, dlaczego na „starym kontynencie” boimy się nieeuropejskiej postaci katolicyzmu, mylnie utożsamiając lęk o zachowanie chrześcijańskich korzeni Europy z obroną przeciwko jego islamizacji.

Rozumiemy również głębiej, dlaczego przyszłość Kościoła widzi on we „wspólnocie, która poszukuje prawdy na drodze swobodnej dyskusji i która kieruje się zasadą contemplata aliis tradere” (dzielić się owocami przemyśleń); dlaczego Kościół powinien być szkołą, a nie poprawczakiem – „mówiącym głosem zrozumiałym, wiarygodnym i kompetentnym, niezastępowanym, w wielogłosie naszych czasów”. Kościołem „twórczej mniejszości”, ale nie religijnym gettem.


Tomasz Halík, „Hurra, nie jestem Bogiem”, Biblioteka Gazety Wyborczej, Agora, Warszawa 2013.

Tomasz Halík, Tomasz Dostatni OP, „Różnorodność pojednana. Rozmowy”, Wydawnictwo Znak, Kraków 2013.